10. COVID-19

Bestuur en ondersteuning
Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo)
Aan het begin van de COVID-19 uitbraak hebben we de uitvoering van de Tijdelijke
overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). In 2021 hebben we te maken gehad
met drie regelingen Tozo. Vanaf 1 maart 2020 tot 1 april 2021 hadden de te maken met Tozo
1, 2 en 3. Per 1 april 2021 is Tozo 4 ingegaan en die loopt van 1 april 2021 tot 1 juli 2021 en
Tozo 5 van 1 juli 2021 tot 1 oktober 2021. Daarna stopt het kabinet met de ondersteunende
regelingen zoals Tozo, NOW, TONK, TVL en diverse fiscale regelingen.

Gemeenten worden door het Rijk gecompenseerd voor (een deel van) de financiële gevolgen
die gerelateerd zijn aan Corona. In onderstaande overzichten maken wij onderscheid tussen
de specifieke Tozo-regelingen en de compensatiepakketten 1 (junicirculaire) en 2 (september
circulaire). Hieronder is het financieel overzicht met betrekking tot de Tozo -regelingen
opgenomen.

Het toegekende voorschot is inclusief een bedrag van € 72.300 vergoeding uitvoeringskosten Tozo. De gemeente wordt per genomen besluit gecompenseerd. De vergoeding voor een besluit Tozo Bbz levensonderhoud bedraagt € 450 en de vergoeding voor een besluit Tozo Bbz bedrijfskapitaal bedraagt € 800.

Het overschot van € 546.118 zal terugbetaald moeten worden aan het Rijk.

Tijdelijke ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK) 2021
Door de coronacrisis staat de bestaanszekerheid van veel mensen onder druk omdat zij hun
noodzakelijke kosten niet kunnen betalen. Sommige huishoudens hebben te maken met een
onvoorzienbare, onvermijdelijke en plotselinge terugval in hun inkomen. Deze huishoudens
kunnen daardoor in de problemen raken met de betaling van noodzakelijke kosten, waaronder
woonlasten. Deze problemen kunnen niet worden opgelost door het stelsel van sociale
zekerheid en de eerder genomen maatregelen uit de steunpakket ten. Sommige huishoudens
dreigen tussen wal en schip te vallen. Voor deze huishoudens is de regeling TONK
ingevoerd. Via de tijdelijke maatregel TONK wordt een ruimere toegang tot het instrument van
de bijzondere bijstand geboden. Het betreft een tijdelijke regeling die geldt van 1 januari 2021
tot 1 oktober 2021. De rijksoverheid heeft hiervoor middelen toegevoegd aan het gemeentefonds.

Het bedrag € 261.000 is het restant van het eenmalige budget 'Tonk-regeling'. In deze jaarrekening wordt voorgesteld deze middelen beschikbaar te houden voor het jaar 2022.

Automatisering
Na de uitbraak van de Corona-pandemie zijn we massaal gaan thuiswerken. ICT faciliteerde ons hierin onder meer met nieuwe notebooks en mobiele telefoons. Eveneens was er aandacht voor het vanuit ARBO-oogpunt zo goed mogelijk inrichten van de werkplek thuis en konden de medewerkers al naar behoefte een 27” monitor lenen voor thuis gebruik.

We hebben gemonitord hoe medewerkers het thuiswerken beleven en de conclusie is dat medewerkers steeds meer gewend raken aan het thuiswerken en nu hier positiever over oordelen dan in het begin. Wel geven medewerkers aan dat ze het fysieke contact met collega’s en inwoners missen, maar ook dat ze zichzelf goed kunnen motiveren. Een groot deel van de medewerkers geeft aan dat hun werk door Corona sterk is veranderd.

De coronacrisis heeft een beroep gedaan op onze veerkracht en flexibiliteit. Hoe combineer je bijvoorbeeld het (thuis)werken met het thuisonderwijs aan kinderen zonder overbelast te raken of je schuldig te voelen? Hoe ga je om met ziekte en wellicht overlijden als gevolg van corona in je omgeving? Wat doet überhaupt de aanwezigheid van het virus om ons heen met je? Hoe geef ik leiding aan medewerkers die thuiswerken? Een paar voorbeelden van vragen die leven onder medewerkers en leidinggevenden. Vragen die onzekerheid oproepen, vragen die om improvisatie en om een andere manier van werken vragen. Mocht een medewerker daaraan behoefte hebben, dan hebben we de mogelijkheid aangeboden om over de impact die corona op de medewerker heeft, het gesprek aan te gaan met onze (externe) bedrijfsmaatschappelijk werker.

Gemeentelijke organisatie
Ook binnen de gemeentelijke organisatie zijn de effecten van de crisis nog steeds zichtbaar. Werk moest net als in 2020 soms worden doorgeschoven, vanwege uitval van medewerkers.  In 2021 bleef het devies om zo veel mogelijk vanuit huis te werken. thuis te blijven werken. Door de in 2020 ingezette versnelling in het digitaal werken, waren de medewerkers goed gefaciliteerd hierin. De mobiele werkplek is de basiswerkplek. In 2021 is besloten dat alle vergaderruimtes de mogelijkheid tot hybride vergaderen krijgen. Dit wordt in mei 2022 gerealiseerd. In 2022 zal de mogelijkheid om hybride te vergaderen ook in de raadzaal worden gerealiseerd.

Onder leiding van de burgemeester was ook in 2021 het Corona Crisis Team actief dat wekelijks bijeenkwam en nog steeds komt. Hierbij werd gewerkt met een vaste bezetting, een deels vaste agenda en verslaglegging.

Naast het crisisteam waren er evenals in 2020, ook in 2021, een Corona Informatie Team en een Corona Control Team (CCT) actief. Het informatieteam hield zich vooral bezig met binnenkomende vragen van inwoners, ondernemers en verenigingen. Iedere persconferentie leidde tot vragen. Met de inzet van het informatieteam waren we in staat om snel te reageren en, indien nodig, te schakelen met het interne crisisteam. Het CCT hield zich bezig met de financiële gevolgen van Corona. De financiën met betrekking tot de compensatiepakketten van het Rijk en de verschillende regelingen zoals de TOZO werden door dit team bijgehouden. Via een periodieke memo werden zowel het college als het MT geïnformeerd.

Burgerzaken
Het afgelopen jaar was voor de medewerkers van Burgerzaken een bewogen jaar. Werken op afspraak, huwelijken die niet doorgingen en de voorbereiding van de verkiezingen die onder speciale voorwaarden doorgang kon vinden. Vakantiereizen naar het buitenland nam enorm af waardoor er ook veel minder reisdocumenten werden verstrekt. Ook de afgifte van rijbewijzen bleef achter bij de verwachtingen. Dit werd mede veroorzaakt doordat rijbewijzen langer geldig bleven.

Toeristenbelasting
In 2021 is de opbrengst uit de toeristenbelasting gelijk aan de opbrengst die vooraf was begroot. Ondanks dat de toeristische sector corona nog niet te boven is, zien we in 2021 ten opzichte van een jaar eerder een groei van het aantal boekingen/ gasten. De groei was vooral zichtbaar onder Nederlandse gasten.

Leerlingenvervoer
Door de maatregelen en dan met name de lockdown(s) waarbij de scholen en (sociale)werkplekken gesloten waren zijn er minder kilometers gereden. Vervoersvolumes dalen bij lockdownmaatregelen van meer dan vijf school/werkdagen, omdat deze fluctuaties binnen de huidige afspraken worden opgevangen. Als er sprake is van een lockdown met verplichte sluiting van scholen/SW bedrijven, wordt vanaf vijf werkdagen na afkondiging de lockdown de leerling/P-wet kilometers tot 80% van de regulier geplande declarabele kilometers vergoed als beschikbaarheidsbijdrage.

Veiligheid
Het takenpakket voor het team integrale veiligheid is toegenomen vanaf het begin van de coronacrisis. Dit komt onder andere door deelname in het crisisteam, het beantwoorden van juridisch corona gerelateerde vragen en neventaken bij de Veiligheidsregio Drenthe. Tevens kwam er extra werk bij door de advisering van de burgemeester over de te bespreken stukken in het Regionaal Beleids Team en vervanging zijn van de Algemeen Commandant Bevolkingszorg.

Deze bovengenoemde uitbereiding van het takenpakket van het team integrale veiligheid is begonnen tijdens het begin van de coronacrisis en heeft afgelopen 2 jaren voortgeduurd. Enkele (beleids)taken zijn hierdoor namelijk een tijd langer blijven liggen.

Verkeer, vervoer en waterstaat
Bij dit taakveld zijn geen effecten vanwege COVID-19 waargenomen.

Economie
Vooralsnog zijn er geen negatieve effecten voor de markt van het commercieel vastgoed. Binnen de gemeente worden meer kavels verkocht dan de afgelopen jaren en in de RGA is de vraag ook exponentieel toegenomen. De lager rente zal hierin vooral oorzaak van zijn. De steunpakketten van de landelijke overheid hebben ervoor gezorgd dat ook horeca, winkels en andere kwetsbare diensten de crisis hebben kunnen doorkomen. Wij hebben het afgelopen jaar periodiek bijeenkomsten en overleggen met ondernemers en maatschappelijke partijen gehad om continu af te stemmen en input te krijgen op ons beleid. De frequentie van overleggen was vanwege corona verhoogd en leidde tot extra acties en activiteiten.

Onderwijs
De Coronacrisis heeft ook in 2021 een groot effect gehad op het onderwijs bij OPO Noordenveld. Naast lesuitval, les-op-afstand, hiaten in de leergroei van kinderen, afwezigheid en ziekte van kinderen en medewerkers heeft de crisis ook grote financiële consequenties gehad. In de volgende alinea's geven we globaal aan welke gevolgen de crisis heeft en zal hebben voor OPO Noordenveld.  
De crisis heeft geen of minimale gevolgen voor de huisvesting. Alle plannen lopen door en de geplande werkzaamheden hebben niet of heel weinig geleden onder de crisis. 
Op personeelsgebied zijn de gevolgen groot. De medewerkers passen zich wel snel aan en spelen in op de gewijzigde omstandigheden, maar positieve besmettingen zijn aan de orde van de dag geweest. Het was een crisismanagement om de groepen te blijven bezetten. De flexpool van OPO Noordenveld en de vervangingspool van SLIM raakten snel uitgeput en op bijna alle scholen zijn er klassen naar huis gestuurd, omdat er geen bevoegde medewerkers beschikbaar waren. Dit heeft een grote impact gehad op de schoolbeleving en ontwikkeling van kinderen. Ouder(s)/verzorger(s) hebben zich flexibel moeten opstellen om hun kind thuis op te vangen en soms te ondersteunen bij de lessen. 
Vanwege de fysieke kwetsbaarheid van medewerkers of thuissituaties, kunnen een aantal niet voor de klas ingezet worden. Hiervoor worden vervangers ingezet. De groep medewerkers geven les op afstand of hebben ander werk gedaan. 
De opleiding van individuele medewerkers en teams is gedeeltelijk uitgesteld tot nader order. Zodra het weer kan, zal het ook gebeuren maar vermoedelijk zal een klein deel van de opleidingen naar volgend jaar worden uitgesteld.  
De financiële consequenties van de maatregelen zijn te overzien en leggen geen grote druk op de organisatie. Voor precies dit soort situaties of nog erger, hebben we onze risicobuffer. 
We schatten dat we voor een bedrag van € 30.000 aan extra schoonmaakmiddelen hebben besteed in 2021 en onze schoonmakers hebben niet extra hoeven te werken. De investeringen in leermiddelen zijn voor een groot deel uitgesteld naar 2022 vanwege gebrek aan tijd voor implementatie. Het (gunstige) effect op de exploitatie van uitgestelde opleidingen is ongeveer € 40.000. Verder hebben we extra kosten vanwege het feit dat enkele leerkrachten niet inzetbaar zijn. Zij worden vervangen voor hun reguliere werk en ten dele elders (op afstand) ingezet. Voor zover ze niet ingezet kunnen worden, is dat voor rekening van OPO Noordenveld. De kosten hiervan worden ook geschat op enkele tienduizenden euro’s in 2021, maar tegelijk zijn veel ziekmeldingen of quarantaines niet vervangen of is het onderwijs vanuit huis gegeven. Toch kunnen in de beschouwing van risico’s deze kosten snel oplopen.  
Globaal zullen de effect-kosten van de crisis dus ver onder de € 100.000 euro blijven. De verwachting is dat we de kosten waar we zelf risico voor lopen ook zelf kunnen en zullen dragen. Het Nederlandse primair onderwijs is door de rijksoverheid voorzien van steunmaatregelen voor het opvangen van leerachterstanden (NPO) en materiële bekostiging (EHK) waarmee het zelf dragen van risico’s wordt verminderd. 

Sport, cultuur en recreatie
In maart 2020 brak de corona-epidemie uit en gedurende het gehele jaar 2020 golden er beperkende maatregelen voor culturele instellingen, sportaanbieders en de recreatieve sector . De maatregelen varieerden van beperkte openstelling tot sluiting . Dit was helaas ook weer het geval in 2021.

Sport
Voor de sport betekende dit bijvoorbeeld dat sportwedstrijden (tijdelijk) niet meer mochten en dat sportkantines en binnensportaccommodaties (tijdelijk) moesten sluiten. Hierdoor had de sector minder inkomsten terwijl de vaste lasten voor bijvoorbeeld huur en trainers doorgingen.

Behalve zorgen over de financiële situatie vonden sportaanbieders het lastig om contact te houden met leden . Ondanks de zorgen zagen wij ook veel veerkracht bij sportverenigingen. Wij hebben voortdurend contact gehouden met sportaanbieders tijdens de crisis.

Cultuur
Door de beperkende maatregelen kwam de uitvoering van veel culturele activiteiten in het gedrang en dat gold voor incidentele culturele evenementen, festivals en voorstellingen, maar ook voor structurele activiteiten in musea, bibliotheek, presentatie-instelling, podia en theater. Er kwamen in eerste instantie minder bezoekers en toeristen naar Drenthe. Dit leidde tot minder omzet, financieel verlies, verloren contacten met vrijwilligers en ondernemers én verloren band met het publiek. We hebben ook met de culturele sector steeds contact gehouden.

Recreatie
Voor de toeristische sector betekende de maatregelen sluiting van dagattracties en overnachtingsplaatsen. In de zomer was, met beperkende maatregelen, meer mogelijk.

Vooral de dagrecreatie (horeca en activiteiten) hebben het in het voor- en najaar zwaar gehad. Qua overnachtingen is het voor de groepsaccommodaties en hotels ook een flinke klap geweest. Een positieve noot is dat campings, appartementen en huisjes een goed seizoen hebben gedraaid. Drenthe is door de binnenlandse toerist goed bezocht.

Hoe hebben we sport-, cultuurorganisaties en ondernemers geholpen?

1. De huur voor sportaccommodaties kwijtgescholden voor de periode dat die gesloten waren.
2. Compensatie aangevraagd bij het Rijk voor exploitatietekorten van zwembaden (SPUK IJZ).
3. Een tegemoetkoming in de huur voor culturele huurders van de gemeente voor een periode dat zij gesloten waren.
4. Brede financiële steun gegeven aan de lokale culturele sector met twee subsidieregelingen.
5. Openstaande termijnbetalingen van subsidies in één keer overgemaakt.
6. Coulant omgegaan met afgesproken subsidieprestaties.
7. Subsidies en cofinanciering niet stopgezet.
8. Sport- en cultuurorganisaties mochten subsidie voor afgelaste activiteiten houden voor dezelfde of een andere activiteit op een later moment.

Sociaal Domein
De VNG en het Rijk hebben kort na het uitbreken van de coronacrisis afspraken gemaakt over het bieden van financiële zekerheid en ruimte aan professionals en zorginstellingen binnen de Jeugdwet en Wmo. De afspraken zijn gericht op het organiseren van continuïteit van zorg en het borgen van het stelsel voor de langere termijn.

Hiervoor heeft de rijksoverheid corona-compensatiepakketten beschikbaar gesteld. Voor de individuele pakketten wordt verwezen naar onderdeel 4.Totaal van de financiële effecten in deze paragraaf.

Door 30 zorgaanbieders is een verzoek voor compensatie ingediend. In totaal is een compensatie aan de zorgaanbieders toegekend van:

• inhaalzorg en meerkosten Jeugdzorg: € 144.000;
• inhaalzorg en meerkosten WMO 2015: € 52.000.

Volksgezondheid en milieu
Volksgezondheid
De GGD- en in Nederland staan in de frontlinie van de bestrijding van de coronacrisis. Infectiepreventie is een hoofdtaak van de GGD, zo ook van de GGD Drenthe. De afdeling infectieziektebestrijding van de GGD Drenthe is gegroeid  naar een afzonderlijk organisatieonderdeel waarin honderden medewerkers werkzaam zijn in testen, bron- en contactonderzoek, advisering en vaccinatie. De reguliere dienstverlening kwam gedeeltelijk stil te liggen of werd in goed overleg met de gemeente in aangepaste vorm aangeboden.

In totaal heeft de GGD Drenthe over 2021 bijna 61 miljoen euro bij het ministerie van VWS gedeclareerd in het kader van de regeling meerkosten COVID-19.

RUD Drenthe
De coronacrisis heeft ook voor de inzet van de RUD Drenthe gevolgen gehad.
Ziekteverzuim (niet traceerbaar of dit direct dan wel indirect gerelateerd kan worden aan Corona). Er is sprake geweest van onderproductie door de lagere inzetbaarheid. Die inzetbaarheid werd niet alleen beïnvloed door ziekteverzuim, maar ook door de coronamaatregelen. Veel bedrijven waren terughoudend met het toelaten van externen in hun bedrijf. Dit gold zowel voor toezicht en handhaving maar ook voor andere afdelingen (advies, vergunningverlening). Andersom gerekend waren er ook collega’s van de RUD die liever niet naar een bepaald bedrijf toe wilden gaan. Dit zat hem met name in de vrees voor besmetting omdat het bedrijf in kwestie niet aan de maatregelen kon voldoen (bijvoorbeeld niet de 1,5 meter kunnen garanderen).
Tot slot heeft ook de RUD door de coronacrisis minder efficiënt kunnen werken (minder afstemmingsmogelijkheden door op afstand werken). Hierdoor konden planning en productie niet worden gehaald.
Als gevolg van deze onderproductie zouden we door de nieuwe verrekeningssystematiek circa 60K terug krijgen. Althans, daar leek het op. Deze onderproductie speelde echter ook bij de meeste andere deelnemers. De kosten van deze onderproductie (de personeelslasten liepen natuurlijk wel gewoon door), moeten worden verdeeld over alle deelnemers. Daarnaast is (om toch een deel van het jaarprogramma te kunnen uitvoeren) een deel uitgevoerd door externen. Deze kosten liggen ongeveer een factor 1,5 keer zo hoog. Per saldo krijgen we weliswaar geld terug (16K), maar dit bedrag is minder dan was verwacht op basis van de alleen onderschrijding.

Afvalverwerking
Het Corona-effect op afval was in 2020 op gemeenteniveau duidelijk zichtbaar met meer huishoudelijk (rest)afval. Dit heeft zich in 2021 enigszins hersteld door relatief gezien iets minder thuis werken en leren. De totale hoeveelheid huishoudelijk afval was in 2021 minder dan in 2020, maar toch nog hoger dan in 2019.
In 2021 heeft de gemeente Noordenveld als gevolg van COVID-19 meer mensen en materieel moeten inhuren om de afvalinzameling operationeel te houden. Dit heeft op de post overige inzamelkosten tot een overschrijding geleid. Op deze post is extra personeel ingehuurd, doordat we veel personeelsuitval als gevolg van COVID-19 hebben ondervonden bij de inzameling van afval (reguliere afvalinzameling van restafval, gft, opk en pmd). Verder hebben we ook extra personeel moeten inhuren om het brengstation te bemensen.

Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing
Voor 2021 is een aanhoudende prijsstijging van koopwoningen en een lichte daling van het aantal transacties waargenomen. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de grote vraag naar (nieuwe) woningen en het zeer beperkte aanbod. In 2022 wordt ook een prijsstijging verwacht, hoewel minder sterk dan in 2021. Dit merken we ook in de vraag naar woningbouwkavels in de gemeente. Alle beschikbare kavels zijn in 2021 onder optie gekomen of verkocht. De verwachting is dat het woningtekort de komende jaren toeneemt en rond 2024 een piek bereikt, omdat de huishoudensgroei weer zal toenemen met het economisch herstel en de uitbreiding van de woningvoorraad door woningbouw daarbij achterblijft. Tot slot kan de coronacrisis leiden tot verandering in bestedingspatronen, werkconcepten en ruimtelijke voorkeuren. Als er minder vraag is naar winkelruimte en bedrijfsruimte kunnen meer kansen ontstaan voor transformatie naar woningen. Als thuiswerken aanblijft, zullen andere eisen aan de woning worden gesteld (meer kamers, meer buitenruimte) en wordt een grotere woon-werkafstand beter mogelijk.